ความผันผวนทางประวัติศาสตร์ (Historical Volatility หรือ HV) เป็นการวัดสถิติที่บอกถึงการกระจายของผลตอบแทนในตลาดหรือหลักทรัพย์ในช่วงเวลาหนึ่งๆ โดยทั่วไปแล้ว การคำนวณจะทำโดยการหาค่าเฉลี่ยของการเบี่ยงเบนจากราคากลางของเครื่องมือการเงินในช่วงเวลานั้นๆ วิธีที่ใช้มากที่สุดคือการใช้ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน แต่ไม่ใช่วิธีเดียวในการคำนวณความผันผวนทางประวัติศาสตร์
ยิ่งค่า HV สูงมากเท่าไหร่ ก็แปลว่าหลักทรัพย์นั้นมีความเสี่ยงสูงขึ้นเท่านั้น แต่ก็ไม่ใช่ผลลัพธ์ที่ไม่ดีเสมอไป เพราะความเสี่ยงนั้นมีทั้งในแนวโน้มขาขึ้นและขาลง กล่าวคือ ความผันผวนทางประวัติศาสตร์ไม่ใช่ตัวชี้วัดเชิงทิศทาง ดังนั้นจึงไม่ควรนำไปใช้ในลักษณะเดียวกับตัวชี้วัดเชิงทิศทางอื่นๆ แต่นำมาใช้เพื่อกำหนดความผันผวนของราคาที่เพิ่มขึ้นหรือลดลง
